Tārīkh-i bīdarī-i Īrāniyān; 2 jild

«تاریخ بیداری ایرانیان» کتابی است در مورد تاریخ نهضت مشروطیت ایران که توسط ناظم‌الاسلام کرمانی نوشته شده و بیشتر آن شامل خاطرات روزانه‌ی وی از ذیحجه ۱۳۲۲ تا رجب ۱۳۲۷ قمری می‌باشد.

در این کتاب وقایع و جریانات تاریخی معطوف به افراد، مورد بررسی قرار گرفته و لازم به ذکر است که توسط «علی‌اکبر سعیدی سیرجانی»، دانشمند مقتول ایرانی، تصحیج شده و همچنین «ادوارد براون»، مؤلف کتاب تاریخ ادبیات ایران، این کتاب را از نظر سبک و جمله‌بندی و استناد بر تاریخ‌های عمومی افرادی چون رضاقلی‌خان هدایت و محمدتقی‌خان سپهر، برتر دانسته است.

از دیگر ویژگی‌های این اثر ارزشمند می‌توان اشاره کرد به اخبار و اطلاعات دست اولی که از مذاکرات و گفتگوهای سیاسی رهبران مشروطه‌ی تهران (به ویژه سید محمد طباطبایی) به دست آمده است.

ناظم‌الاسلام سال‌ها نظامت «مدرسه اسلام» را که طباطبایی مؤسس آن بود، بر عهده داشت و در جریان نهضت نیز یکی از نزدیکان و محارم طباطبایی بود. می‌گویند اطلاعاتی که ناظم‌الاسلام از نحوه‌ی تفکر سیاسی رهبران مشروطه ذکر می‌کند در واقع جهت حرکت جریان مشروطه را مشخص می‌سازد.

بخش اعظم کتاب به حالات و موضع‌گیری‌های میرزا تقی‌خان امیرنظام اتابک اول، سیدجمال‌الدین اسدآبادی، ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، میرزا ملکم خان، امیراعظم پرداخته و نیز واقعه‌ی رژی، تلگراف اول و ثانی میرزای شیرازی به ناصرالدین شاه، واقعه‌ی مسجد شاه یا هجرت صغری، واقعه‌ی مشهد رضوی، عریضه‌ی آقای طباطبایی به مظفرالدین شاه، واقعه‌ی تحصن در سفارتخانه و عریضه‌ی ملت به مظفرالدین شاه با اسناد و تصاویری چند از شخصیت‌های موجود در کتاب همراه شده است.