Āzādī va siyāsat

«آزادی و سیاست» مجموعه دو رساله نوشته عبدالرحیم طالبوف تبریزی است.

او سال ۱۲۵۰ه.ق در خانواده‌ای تهی‌دست در تبریز زاده شد و در ۱۶ سالگی برای کار و تحصیل به تفلیس رفت. در آن هنگام تفلیس محل تجمع انقلابیون و آزادی‌خواهان بود. طالبوف در تفلیس در دستگاه یکی از ثروتمندان به نام محمدعلی خان کار کرد تا خود به ثروت رسید. او پس از توانمندی تفلیس را ترک کرد و به «تمرخان شوره» مرکز حکومت داغستان رفت و تا پایان عمر درآنجا زیست و در اواخر سال ۱۳۲۸ یا اوایل ۱۳۲۹ چشم از جهان فروبست.

در اواسط پادشاهی ناصرالدین شاه که آزادی‌خواهان و روشن‌فکران ایران برای تحصیل آزادی و قانون در داخل و خارج کشور به کوشش برخاسته بودند، طالبوف نیز، که از مجرای زبان روسی اطلاعاتی به دست آورده بود و انشای خوبی هم داشت، از راه قلم به بیداری مردم می‌کوشید و آنان را به معایب حکومت استبدادی و لزوم استقرار مشروطه آشنا می‌ساخت. چنانکه نوشته‌های او را در این باره می‌توان «الفبای آزادی» نامید. او تألیفات چندی در باب سیاست ، آزادی و انتقاد از اوضاع کشور در عهد ناصری دارد که معروفترین آنها مسالک المحسنین است. زبان طالبوف ساده و طبیعی و بسیار پخته و شیوا می‌نماید و جای تعجب است که با وجود ترک‌زبانی و دوری از ایران چگونه توانسته است فارسی را به این روانی بنویسد.

اثر حاضر مجموعه دو رساله طالبوف «ایضاحات درخصوص آزادی» و « سیاست طالبی» است. در رساله نخست او از معنای آزادی، مجلس شورای ملی و فواید آن و تکلیف وکلای ملت و قوانین آتیه ایران و مالیات و قانون اساسی سخن می‌گوید و در رساله دوم از سیاست.