Āmūzish va parvarish-i aqalīyatʹhā-yi dīnī az mashrūṭah tā pāyān-i ḥukūmat-i Pahlavī-i avval

آموزش و پرورش به معنی رشد طبیعی، تدریجی و هماهنگی استعدادهای یک فرد است. در واقع، اگر آن را اجتماعی شدن شخص بدانیم، می‌توانیم تاریخ آموزش و پرورش را بررسی چگونگی اجتماعی کردن انسان ها از لحاظ تاریخی تعریف کنیم که در تحرک مردم در تاریخ، نقش اساسی داشته است. بررسی تاریخ آموزش و پرورش ایران به طور عام و آموزش و پرورش اقلیت‌ها به طور خاص، از ضروریات اجتناب ناپذیر برای شناخت میراث فرهنگی و اجتماعی ایران است. با مطالعه ی آثار مربوط به تاریخ اقلیت‌ها و آثار مربوط به تاریخ آموزش و پرورش متوجه نکات زیادی می‌شویم. در حقیقت، به جایگاه مدارس اقلیت‌ها درنظام آموزش و پرورش ایران توجه جدی به عمل نیامده است. در صورتی که اهداف، ساختار آموزشی، چگونگی فعالیت و کارکرد آن‌ها، چالش‌ها و موانع پیش روی آنان اهمیت بسیار بالایی برای درک تاریخ آموزش در ایران دارد. بنابراین، با بررسی تاریخ آموزش در میان اقلیت‌های ایران، می توانیم کم و کیف کوشش‌های آن ها و تأثیر مدارس را بر تحولات اجتماعی و فرهنگی جوامع اقلیت دینی به خوبی دریابیم. نگارنده بر آن است تا به بررسی روند شکل گیری، تحولات، اهداف و آرمان‌های حاکم بر این مدارس بپردازد و حوزه فعالیت هر کدام از آن‌ها را به طور جداگانه، بررسی کند. با بررسی میزان تأثیر گذاری آنان می‌توانیم به مقایسه و ارزیابی دقیق تر کارکردهای این مدارس دست یابیم. این پژوهش ضمن استفاده از دستاوردهای پژوهش‌های پیشین، می کوشد با اتکا به اسناد و مدارک آرشیوی همه‌ی ابعاد و زوایای ناشناخته‌ی این موضوع را مطالعه و بررسی نماید.

مطالب کتاب در سه بخش ارائه گردیده است:

بخش اول: مدارس ارمنیان
فصل اول: تاریخچه تغییرات آموزشی و شکل گیری مدارس
فصل دوم: نیروی انسانی
فصل سوم: وضعیت اقتصادی
فصل چهارم: شیوه اداره مدارس ارمنیان
فصل پنجم: گفتمان ملی گرایی پهلوی اول و تأثیر آن بر مدارس ارمنیان
فصل ششم: وضعیت آموزشی
فصل هفتم: تأثیر مدارس بر زندگی اجتماعی ارمنیان ایران
بخش دوم: مدارس زرتشتیان
فصل اول: تاریخچه تغییرات آموزشی و شکل گیری مدارس
فصل دوم: نیروی انسانی
فصل سوم: وضعیت اقتصادی
فصل چهارم: شیوه اداره مدارس زرتشتیان
فصل پنجم: گفتمان ملی گرایی پهلوی اول و تأثیر آن بر مدارس زرتشتیان
فصل شش: وضعیت آموزشی
فصل هفتم: پیشرفت مدارس زرتشتی و تأثیر آن‌ها در زندگی اجتماعی زرتشتیان
بخش سوم: مدارس یهودیان
فصل اول: تاریخچه تغییرات آموزشی و شکل گیری مدارس
فصل دوم: نیروی انسانی
فصل سوم: وضعیت اقتصادی
فصل چهارم: شیوه اداره مدارس آلیانس
فصل پنجم: گفتمان ملی گرایی پهلوی اول و تأثیر آن بر مدارس یهودیان
فصل ششم: وضعیت آموزشی
فصل هفتم: تأثیر مدارس بر زندگی اجتماعی یهودیان ایران